Çocukluğum'a...

Seni üzerimden

Eski, kirli ve yamalı bir elbiseyi

Çıkarıp da atarmış gibi attığım,

Kilitli sandıklarla gömdüğüm, 

Yetişkinliğimi gururla üzerime giydiğim,

Artık seni geride bıraktığıma sevindiğim

O güne gideceğim.

Uğursuzluk getirecek diye susturduğun,

Kızların ayıbı diye sakladığın,

Çok gülen ağlarmış diye tuttuğun

Kahkahalarını sana geri vereceğim.

Kanatlarına binip binbir aleme daldığın,

Sonra "hayat toz pembe değil" diye uyandığın,

Gerçek olmayacağına kandığın

Hayallerini sana geri vereceğim.

Kalbin her acıdığında sadık arkadaşın,

Yakışmıyor diye boğazına düğüm gibi attığın,

İçine yutkuna yutkuna kuruttuğun

Gözyaşlarını sana geri vereceğim.

Hani bisiklete binerken hızlandığın,

O hızla ellerini iki yana açtığın,

Öylece rüzgarla kucaklaştığın

Coşkunu sana geri vereceğim.

Seni "hayatın gerçekleri"nin pençesinden kurtarıp,

Umut dolu masallarını sana geri vereceğim,

Salıncakta sallanırken başını göğe kaldırıp,

Gökyüzünü sallayan heyecanını geri vereceğim.

Biri duyacak diye beklediğin,

Gürültüler ortasında kaybettiğin,

Yükselttikçe duyacaklar zannettiğin

Sesini sana geri vereceğim.

Geçen gün aynanın karşısında,

Ruhumu okuyan gözlerinle, göz göze geldiğimde,

Hiç bakmadığım kadar derinlerine baktığımda,

İçime mızrak gibi sapladığın

Bakışlarını sana geri vereceğim.

Çocukluğum!

Sensiz, çöl gibi içim... 

Duygularım boşlukta; sanki öksüz, yetim...

Bakma böyle güçlü durduğuma, 

Yok ki seni kucaklayacak cesaretim.

Ama bir gün elimi eline verip,

Sokaklarda seke seke gezeceğim,

İçime sınır tanımayan sevgini alıp,

Seninle hayata gülümseyeceğim.

Seni bağrıma basıp,

Ürkmüş kalbinin atışını, kalbimde duyacağım. 

Başını şefkatle okşayıp,

Parmaklarımın arasında, saçlarını duyacağım.

Seni küçük düşürenlerin

Küçüklüğünü göstereceğim sana.

Korkularına teselli olup,

Tebessüm edeceğim hatalarına.

Bugün bir çocukta

Tahammül edemediğimsin, ey çocukluğum!

Bir gün büyüklüğümü üzerimden

Eski, kirli, yamalı bir elbise gibi çıkarıp,

Koşarak sana geleceğim!

Ocak 2017, İstanbul

Bilseydim Yapar Mıydım...

(Aşağıda, 20 yıl sonrasından çocuklarıma yazdığım ve Moral Dünyası Dergisi'nin Şubat 2012 sayısında yayınlanmış olan mektupları okuyacaksınız.)

Sevgili Oğlum,

Sen benim ilk evladımsın. Annelik duygularımı tüm coşkunluğuyla yaşadığım ilk sarhoşluğumsun. Kollarımın arasında bana kendini öylece teslim edivermiş halindeki sıcaklığı hâlâ duyuyorum koynumda… Belki sen bana sığınıyordun, ama ben de bunu fırsat bilip sana sığınıyordum ruhumun yorgunluklarından, yaralarından… Belki bu yüzdendi, seni içimin her derdine derman ilan edivermiş olmam…

Birden bire minicik bedeninle geliverdiğin hayatın daha başındayken beklentilerimin girdabına sürükleyiverdim seni… Önce boyunu, kilonu yarıştırdım başkalarıyla… Sonra konuştuğun kelime sayısını, saydığın sayıları… Sonra aldığın notları, kazandığın okulları...

Benim yapamadıklarımın yapıcısı olacaktın sen çünkü… Benim ulaşamadıklarıma sen ulaşacaktın. Bunu aslında senin (!) için istiyordum. Sen de bir gün yapamadıklarından, başaramadıklarından dolayı benim hissettiklerimi yaşamayasın diye istiyordum.

İnan oğlum, hiç mi hiç farkında değildim o sırada seni içine tıkmakta olduğum parmaklıkların… Olduğun kadar olmanın, olduğun gibi olmanın hafifliğini ve özgürlüğünü sana yaşatmadığımı fark etmem için 30 senenin geçmesine gerek var mıydı? Bilemiyorum…

Seninle gurur duymak istiyordum, bunun için can atıyordum. Ve koltuklarımı kabartamadığın her durumda bir hayal kırıklığı yaşıyordum. Sürekli beni utandıracağın endişesini taşıyordum. Gittiğimiz bir evde, çıktığımız alışverişte, evimize gelen misafirlerin yanında, beni utandıracağın kaygısıyla tedbirler alarak yaşıyordum hayatı. Bir yere çay dökülecek, birisinin çocuğuyla kavga edip ağlatacaksın, birinin bir eşyasına senden bir zarar geliverecek diye sürekli tetikte geziyordum peşinde.

Ah birilerinin bir şeyleri kırılsaydı, bana çocuğunu yetiştirmeyi becerememiş anne deselerdi de, şimdi otuzlu yaşlarda bir baba olan oğlum, gelip dizlerime başını bir koyuverseydi, saçlarını okşasaydım, sırtını sıvazlasaydım… Ama dizlerimi baş konulmaz hale getirmekle geçirmişim o yıllarımızı…

Hırçınlaştığın zamanları hatırlıyorum. Beceriksiz anne damgasını yeme kaygısı, çocuğumu hırçınlaştırmayı nasıl becerebildiğimi görmeme perde oluyordu. Hatta duyduğum mahcubiyeti örtebilmek için harcıyordum duygularımı, seni hissetmeye harcayacağım yerde…

Bugün karşımda iki çocuk babası bir beyefendi olarak oturan halinin hayali o günlerde gözlerimin önünden birazcık geçseydi, bilmiyorum o seni hizaya getirmeye çalışan bakışlarla bakabilir miydim?

Sevgili Kızım,

Dünyaya geldiğin ilk günlerde, bir çocuğun sorumluluğunu üstlenmeyi becerememiş bir anne olarak, ikinci çocuğumla bu vazifeyi nasıl kotaracağım kaygısını taşıyordum. Belki kucağımda sadece seni taşıyordum ama sırtımda kocaman bir yük vardı taşımakta zorlandığım. Kendi kendime hayatı nasıl da yük haline getirdiğimi, o yıllara hayalen yolculuk ettiğimde izliyorum. Harika bir anne, maharetli bir ev hanımı, ideal bir eş üçgeni arasında can çekişmekteyken hiç birini de tam yapamıyor olmanın verdiği ıstırabı yaşıyordum içimde…

Halbuki, hayatımın en fazla beş-altı senesini kaplayacak bir zaman diliminde, kendimi sadece size bırakmayı seçseydim, hem sırtımdaki gereksiz yüklerden kurtulmanın hafifliği, hem de doyasıya anneliğimi yaşamanın keyfiyle o dönemleri geçirebilirdim belki... Siz de sürekli bir şeyleri yetiştirmesi gereken bir anneye ayak uydurma çabası içinde, hayatın tadına varmaktan mahrum kalmazdınız…

Mesela ağabeyinle birbirinize su atabilseydiniz… Yağmurdan sonra sokaktaki su birikintilerinde doyasıya zıplasaydınız… Yemeklerin tuzunu, biberini, çayımın şekerini hep siz katsaydınız… Bir defasında da sizin için bir köpüklü su yapsaydım da, ellerinizi kaplamış köpüklerin şeffaf topçukları içinde yüzen bakışlarınızı ben de uzaktan seyredebilseydim. Televizyonu izlediğim ilgi ve merakla sizi dinleseydim de, bana da içinizi açsaydınız… Hayal dünyanızın zenginliğiyle harmanlanmış dopdolu duygu dünyanızdan nasiplenseydim ben de…

Şimdi hiç olmazsa torunlarıma bunları yaşatayım diye kendimi bir anneanne olmaya bıraktığım her anda, doyasıya yaşamanıza izin vermediğim her an için içim tekrar sızım sızım sızlıyor.

O sırada, bir gün, evlatlarının annesi, eşinin hayat arkadaşı bir hanımefendiye emanetçilik ediyor olduğumun farkında olsaydım, o hanımefendinin hayatın her anını sükûnet içinde doyasıya soluklaması için her işimi bırakır, tüm telaşlarımdan kendimi arındırırdım sanıyorum.

Sevgili yavrularım,

Biliyor musunuz, belki yaptığım en doğru şey, tüm bunlardan duyduğum pişmanlıktan dolayı sizden helallik istediğim, gözyaşları içinde özür dilediğim gün yaptığım şeydi. Belki hayatımda en olmadığım kadar olduğum gibiydim o sırada. Kendi ruhumun yaralarını sizinle sarmaya çalışırken, sizin içinizde büyüttüğüm yaralar, oluşturduğum yoksunluklar, artık gözyaşlarıyla onarılabilecek cinsten değildi ama gene de af diliyordum sizi bana Emanet Eden’den… Başka yapacak bir şeyim yoktu çünkü…

Şimdi çok iyi anlıyorum ki yapmam gereken sizi “terbiye” etmek yerine kendimi “terbiye” etmekmiş. Sizi “yetiştirmek” yerine önce kendimi “yetiştirmeliymişim”. Eğer önce ben kendimi terbiye edebilmiş ve yetiştirebilmiş olsaydım şimdi yüreğimi yakan hataları yapmayacaktım. Bilseydim hiç yapar mıydım?

Eğer sizinle tepeden bakarak konuşmanın yanlış olduğunu bilebilseydim hiç yapar mıydım bunu? Bir çocukla iletişim kurabilmenin en iyi yanının onunla göz teması kurmak olduğunu bilseydim hiç bunu yapmaz mıydım?

Eğer okul başarısının sadece not olmadığını bilseydim karnenizi getirdiğinizde size kızar, azarlar mıydım? Matematik dersinden dört aldığın için kızarken senin asıl yeteneğin olan resim dersinden aldığın beş notunu küçümser miydim hiç?

Çocukları başka çocuklarla kıyaslamanın yanlış olduğunu bilseydim seni hiç başkalarıyla kıyaslar mıydım? Sana başka çocukları örnek göstermenin doğru olduğunu sandığım için yaptım bunu ama büyük bir yanlış yapmışım. Yanlış olduğunu bilsem yapar mıydım hiç?

Ağladığın zaman “ağlar ağlar, alışır susar” demenin ne kadar yanlış olduğunu bilseydim, ağladığınız zaman yanınıza koşup gelmenin ne kadar önemli olduğunu bilseydim hiç ağlamalarınıza kayıtsız kalır mıydım? Yanınıza koşup geldiğimde içinizin güven duygusuyla dolduğunu bilseydim hiç sizi yalnız bırakır mıydım?

“Aman sakın dokunma, kırarsın” demenin içinizdeki merak duygusunu öldürdüğünü bilseydim hiç etrafınızı cam vazolarla, kırılacak eşyalarla donatır mıydım? Etrafınızı keşfetmek için dokunmaya ihtiyacınız olduğunu bilseydim eşyalarım kırılacak diye size engel olur muydum hiç?

Şimdi birer yetişkin olarak hayatlarınızı izlerken, hâlâ aynı yavrularım olduğunuzu hissetmek ve belki sizi olduğunuz gibi, her halinizle sevebiliyor olduğumu yeni yeni keşfetmenin heyecanıyla yazıyorum bu satırları. Karşılıksızca, beklentisizce sevebiliyor olmanın coşkusuyla yazıyorum.

Hakkınızı helal ediniz. Birer yetişkin olarak sizden tek isteğim, annenize bir duanızdır. Yaptığım hatalar aklınıza her düştüğünde, bu hataların izleriyle her karşılaşmanızda, acizliğimi hatırlayarak tekrar dua ediniz.

Muhabbetle kucaklıyorum. 

Çocuklar başarı hikâyesi dinlemekten bıktı mı yoksa?

Geçtiğimiz günlerde sanat dünyasının başarılı bir isme ile yapılan bir söyleşiyi dinliyordum. Söyleşi sırasında sanatçı hanımefendinin paylaştığı bir konu dikkatimi çekti. Zaman zaman seminerlere katıldığından bahsediyordu. Son yaptığı seminerde en çok ilgi çeken konunun, başaramadığı ve reddedildiği alanlarla ilgili olduğundan bahsediyordu.

Bunu duyunca birden benim de içimde bir şeyler kıpırdandı. Sahiden başaramadıkları da varmış diye geçti içimden. Sanki kendimden bir parçayı buldum onda da... Onun da yapamadıkları varmış diye duymak, sanki içime bir su serpti.

Kendimdeki bu yeni fark ettiğim duygu durumu, çocuğu düşündürdü birden...

Çocuğun gözünde yetişkin, sadece yetişkin olmasından dolayı, güçlü kişi olsa gerek. Boyu ondan büyük, sesi ondan daha tok, onun beceremediği pek çok şeyi yapabiliyor, korktuklarından korkmuyor... Bu hali ile çocuğun ihtiyacı olan “güven kaynağı” nı temsil ediyor aslında yetişkin. Bir yandan da çocuk, güven kaynağını böylesi güçlü görme ihtiyacı içinde. Güçlü ve sağlam olmalı ki, ona tutunabilsin, onunla serpilebilsin yaşamın içinde...

Şimdi yetişkinler doğal hali ile zaten çocuğun güçlü görmek istediği bir yerde dururken, iş doğal sürecinden çıkıp, bir de çocuğun üzerinde daha fazla etkiye sahip olmak, ona söz geçirebilmek için, ne zorluklarla neleri başardıklarının hikâyelerini anlatıyor çocuklara.

“Bizim zamanımızda köye elektrik daha gelmemişti. Gaz lambasının ışığıyla ödev yapardık...” ya da “Okul öyle uzaktı ki, bir saat kadar dağdan bayırdan yürür, ancak öyle varırdık okula. Hem de kar kış demeden...” gibi sözler tanıdık geliyor mu bilmiyorum...

Hâlbuki ders çalışmak istemeyen çocuğun, bir zamanlar onun gibi ders çalışmak istememiş olan bir yetişkinin bu hatırasını duymaya ihtiyacı olsa gerek... Karanlıktan korkan bir çocuk, babasının da bir zamanlar onun gibi korkuları olduğunu duyduğunda, sadece bu bile ona teselli olabilir. Yumurtayı kırmayı beceremeyen bir çocuk, annesinin de bir zamanlar yumurtayı kâh ocağın üzerine, kâh tezgâha kırdığını duyduğunda, cesaretlenip yeniden deneyebilir.

Hatta bir öğretmen, anlattığı matematik dersinden bir zamanlar ne kadar düşük notlar aldığından, anlattığı İngilizceyi ilk öğrenmeye başladığı sırada hiç anlamayacağını zannettiğinden, kendisi de girdiği sınavlarda ne kadar da heyecanlanıyor olduğundan bahsedebilir...

Ve bu hikâyeler, çocuğa güven verir... Yetersizlik hissinin ruhunu kaplamasına engel olur. O güçlü yetişkin de yaşamış bu halleri; şimdi ise yapabiliyor. Demek ki bir gün o da yapabilir yani. Bugün Matematik çözemese de, belki bir gün Matematik anlatabilir. Çünkü öğretmeni de öyleymiş. Şimdi korktukları olsa da, bir gün çok cesur bir delikanlı olabilir. Tıpkı babası gibi...

Yetişkinlerin çocuğa güçlü ve eksiksiz görünmeye çalışarak ona iyi örnek olma gayreti, bir yandan çocukta yetersizlik hissini filizlendiriyor olabilir. Hâlbuki dürüst olalım... Hangi yetişkin bir zamanlar altına kaçırmadı ki? Hangi yetişkin üzerine yemek dökmedi ki? Hangi yetişkin ayakkabısını ters giymedi ki? Hangi yetişkinin anlayamadığı, düşük notlar aldığı dersler olmadı ki?

Sadece olduğu gibi, olduğu kadar olan bir yetişkin... Çocuğun ihtiyacı, bu olsa gerek... Böylesi bir yetişkinin çocukluk hatıralarını defalarca anlattırarak, hayalinde canlandırdıkları ile yaşamını şenlendirmek olsa gerek... 

Alan Kavramı gelişmemişse...

İki kız çocuğu olan bir annenin sorusu ve cevap olarak paylaştıklarımı buraya da aktarmak istedim...

Soru:

Küçük kızım merak duygusu ile dopdolu ve her yeri, her şeyi keşfetmek istiyor. Biz de tehlikeli bir şey olmadıktan sonra hiç engellemiyoruz. Diğer taraftan ablası herhangi bir oyun kurduğunda ya da farklı şeylerle meşgul olurken ufaklık geliyor, anında her şeyi yıkıveriyor, çekiyor... vs. Tabii doğal olarak kızım buna bağırarak, bazen de ağlayarak tepki veriyor.

Farklı yöntemler denedim, ufaklık oraya erişemesin diye meşgul ettim ya da farklı bir şey verdim ama olmadı. Büyüğe izah etmeye çalışıyorum; o daha bebek, oynamasını bilmiyor, yaptığın şeyler ilgisini çekiyor... vs. diye ama pek bi faydası olmuyor.  Olmamasını da anlıyorum, neticede oyun çocuğu... 

Cevap:

Galiba şu anda büyük kızınız "alanına" giriliyor olmasından dolayı tepkili. Bu çok insani bir hal. Alanına girilen herkes bu tepkiyi verir. Belirlenmemiş alanlar, birbirimizin alanına girmemize neden oluyor ve kaygıya neden oluyor sanırım. Siz de anne olarak birbirini rahatsız etmemeleri için bir yandan küçük çocuğu oyalamaya çalışarak, bir yandan da büyüğü ikna etmeye çalışarak, fazlasıyla bir enerji harcamak zorunda kalıyor olmalısınız. 

İsterseniz alan belirleyerek başlayın. Mesela, bir halı ile bu alanı belirleyebilirsiniz. Büyük kızınız bu halıda iken, siz de dahil, babası da dahil, eve gelen misafir ya da aile büyükleri de dahil, hiç kimse o alana ve o alandaki herhangi bir şeye müdahale etmiyor olmalı. Çünkü orası "kızınızın alanı". 

Alan konusundaki hassasiyetinizi, ilk olarak kendiniz uygulayarak kızlarınıza tecrübe ettirebilirsiniz. Mesela evi süpüreceksiniz ve kızınız halının üzerinde bir şey ile ilgileniyor. O sırada onun alanına hiç zarar vermeden, itina ile onun halısının etrafından dolaşarak geçişiniz, ilk olarak büyük kızınızın, yukarıda bahsettiğim kaygıdan kurtulmasına neden olur sanıyorum. Bu kaygıdan kurtuldukça, o alanda iradenin sadece kendisinde olduğunu hissettikçe, emniyet hissi ile sükunet bulur. 

Küçük kızınız o alana her müdahale ettiğinde ona da kararlılıkla "Annecim orası ablanın alanı. İstersen bir izin alalım." dediğinizde, büyük kızınızın emniyet hissi daha da güçlenir. Bu arada küçük kızınız da bu düzeni öğrenmeye başlar. Eğer abla, kardeşinin alanına girmesine izin vermiyorsa, hiç ikna edilmeye çalışılmadan bu kararına saygı duyulması gerekir. Belki bu arada küçük kıza da bir alan oluşturulabilir.

Alan, çocuktan bir beklentiye girmek için ya da çocuğu dışarıdaki dünyadan tecrit etmek için değil, çocuk için kendi iradesi ile emniyet içinde kalabileceği sınırları çizmek için oluşturulur. 

Adem Hoca bir şeyden bahsetmişti. "Çocuklar paylaşmak ister; emniyet duymadıkları için paylaşamazlar." demişti. Büyük kızınız, kendi alanı ile ilgili emniyet hissini içselleştirdikçe, kardeşi ile daha paylaşabilir olacaktır İnşallah. 

Alan kavramı, benlik gelişiminde çok önemli bir yer tutuyor. Programlarda zaman zaman bahsediyor Adem Hoca. İsterseniz arşivden konu ile ilgili bir tarama yaparsanız, daha da ufuk açıcı olacaktır. Alanındaki güven hissi, benliğin güven hissi ile güçlenmesine vesile oluyor sanırım. 

Bununla birlikte, alanına girilmiş bir çocuğu, alanına girilmesine ikna etmeye çalışmak da, çocuğun benliğini zayıflatmak olur herhalde. Mesela eve gelen ve bu kuralı bilmeyen misafirin çocuğu ile ilgili "Ama o misafir, hadi izin ver, bak bir daha gelmezler, onlara gidince o da sana izin vermez" gibi ikna edici cümleler, zorla alanına girilmesinden dolayı benliği zayıflatıcı ifadeler olsa gerek... 

Bu arada, kızınızda alan kavramı yerleştikçe, odasını ayırmak, ona yeni bir alan oluşturmak olacağı için, sanırım keyifli bir sürece dönüşür...

Oyuncak Paylaşamama Sorunu Üzerine

Anadolu Pedagojisi email grubundaki bir soruda, 3 yaşını biraz geçmiş olan bir çocuğun oyuncaklarını paylaşmaması sorununa değinilmişti. Bu soruya dair paylaştıklarımı buraya da aktarmak istedim...

Bir eğitim sırasında Adem Hoca'nın "Çocuklar, güven duymadığı için paylaşamaz." dediğini hatırlıyorum. Çocuk, eşyaları ve oyuncakları ile kendini güven içinde hissettiği ve kendisine ait olan bir alanda hakimiyetin yalnızca onda olduğundan emin olduğu bir ortamda, rahatlıkla paylaşabilir. 

Alan kavramı gelişmemiş olan bir çocuk için başka bir kişinin elindeki bir oyuncak, istediği zaman alabileceği bir şeydir. Çünkü o kişinin alanını tanımıyor çocuk. Ve aldığı şeyi de artık onun elinde olduğu için kendine ait diye yorumluyor. 

Aynı çocuk, alan kavramı gelişmediği için, karşısındaki kişinin de aynı şeyi yapacağını düşünür. Yani ona ait bir oyuncağı birisi aldığı zaman, artık o kişiye ait olduğunu ve tamamen yitirdiğini zanneder. Başka birinin eline geçtiği anda artık ona ait olduğu zannına kapılır. Bu yüzden asla vermek istemez. 

Bir bireyin alanı, görünmez, farazi bir çizgi ile belirlenir. Biz bunu karşımızdaki kişi ile ilişkilerimizi ve davranışlarımızı şekillendirirken hissederiz ve hissettiririz. 

Mesela Ali'nin elindeki oyuncağı Mehmet almaya çalıştığı ve Ali de vermek istemediği bir sırada yanlarına gidebilirsiniz. Onlarla aynı boy hizasına inerek ve önce Ali ile göz göze gelerek "Ali, sanırım bu senin araban, değil mi? Bu araba sana ait, değil mi?" diyerek, Ali'ye ait olanı teyit edebilirsiniz. Burada aslında Ali'nin farazi alanını oluşturuyorsunuz. Böylece Ali, kendini güvende hissetmeye başlayacak. 

Sonra Mehmet'e dönerek "Mehmet, bu Ali'nin arabası, ona ait. Sanırım sen de bununla oynamak istiyorsun değil mi?" diyerek, hem Ali'nin alanına saygı duyan, hem de Mehmet'in duygularına saygı duyan bir tutum edinmiş olursunuz. Sonra "Bu arabayı ödünç almak istersen, yani oynayıp geri Ali'ye vermek istersen, bunun için Ali'den izin almalısın. Buna ancak Ali izin verebilir." dediğinizde, Ali'nin alanındaki arabanın hakimiyetini Ali'ye teslim etmiş olursunuz. Bu arada çocuklara "ödünç alma" kavramını edindirmiş olursunuz. 

Burada Ali'nin ödünç vermek ile ilgili bir karar vermesini kolaylaştırmak için saati kullanabilirsiniz. Ali'ye "İstersen şimdi araban ile sen oyna. Sonra saatin uzun çubuğu buraya geldiğinde Mehmet'e ver, sonra uzun çubuk buraya geldiğinde de Mehmet geri sana versin. Ne dersin?" diyerek, ödünç almanın somut karşılığını da göstermiş olursunuz. Eğer Ali bu fikre olumlu yaklaşırsa, "İstersen saat oraya geldiğinde Mehmet sana hatırlatsın mı?" diyerek Mehmet'in o süreyi beklemesini de kolaylaştırmış olabilirsiniz. Sonra da Mehmet oynarken Ali ona hatırlatabilir saati. 

Böylece her ikisinin de emin olabileceği bir çözüm sunmuş olabilirsiniz. Bununla birlikte Ali gene de paylaşmaya yanaşmayabilir. Buna da saygı duyarak Mehmet'e "Mehmet, sanırım Ali şu anda bu oyuncağı paylaşmak istemiyor. İstersen daha sonra tekrar sorabilirsin." dediğinizde, Ali, kendi alanının ve bu alana duyulan saygının farkına varmaya başlar. Bu konuda emniyette hissettiği kadar paylaşmaya yanaşacaktır İnşallah. 

Bu arada Ali ile Mehmet arasındaki diyalog, Mehmet'in oyuncağını Ali almak istediğinde de aynı şekilde geçmeli ki, herkes hem kendi alanından, hem de diğerinin alanından emin olabilsin... 

Bir kurgu ile aktaracağım derken fazla uzadı galiba :) 

Herkese ebeveynlik yolunda kolaylıklar dilerim :)  

Kırılgan insan yetiştirmek

Bir günün öğleden sonraki saatlerinde, ziyarete gittiğimiz bir ilk ve orta okulun bahçesindeydik. Birkaç öğrenci, aldıkları atıştırmalık çerezleri kamelyadaki masada hem diğerlerine servis ediyor, hem de kendileri de bir yandan atıştırıyorlardı. 

Manzara çok hoşuma gitmişti. Hatta oracıkta benim de ağzıma birkaç atıştırma atasım gelmişti. Masaya yaklaştım. Bir tane de ben aldım. Sonra da masanın başında duran 10 yaşlarındaki kız öğrenciye seslendim: "Teşekkür ederim ikramınız için. Ne zamandır yememiştim. Çok güzel geldi açık havada." 

Bu sırada memnuniyetimi paylaşırken, masa başında bekleyen kızımızı da onurlandırdığımı düşünüyor ve kendi içimde bir memnuniyet yaşıyordum. Ancak yanıldığımı anlamam hiç uzun sürmedi. "Afedersiniz, size ikram etmedik galiba. Yani aslında ikram etmek isterdim ama sizi tanımadığım için birden bir şey söyleyemedim..." diye mahcubiyet ve açıklama cümleleri peş peşe sıralanmaya başladı. 

Ne olduğunu, neden açıklamalar geldiğini ilk anda anlayamasam da, kızcağızın hali de sözlerine eşlik edince, kendi yanılgımı fark ettim. Başımdan aşağıya kaynar sular döküldü. Kızcağız, benim onurlandırdığımı, değerli hissettirdiğimi düşündüğüm cümlelerimde, aslında gizli bir sitem olduğunu düşünmüş, aslında bu ifade ile "Bana ikram etmediniz ama ben kendim aldım işte..." diye sitem ettiğimi zannetmişti. 

Ne yapacağımı bilemedim. Elim ayağım birbirine karıştı. Bu, oradaki çocuğa yapmayı hiç istemediğim bir şeydi. Bu sefer ben açıklama yaptım: "Ben gerçekten de teşekkür etmek için teşekkür etmiştim. Başka bir şeyi kast etmemiştim. Hem zaten siz buraya bunları açarak herkesi davet etmiş olmuşsunuz. Sitem edilecek bir şey yok ki..." 

Bilmiyorum söylediklerim ile durumu toparlayabilmiş miydim ama daha fazla da diyecek bir şey bulacak halim kalmamıştı. 

İşte buyrun, kırılgan, incinmeye müsait, kendisine bir pay olarak değersizlik hissini biçmiş bir genç kız adayı... Nasıl bu hale gelmiş, şimdiye kadarki yaşam tecrübesinde neler yaşamış ki, en masum bir iltifat ve teşekkür cümlesine bile inanamıyor ve hatta o cümle ile aslında tam tersi bir mananın kastedildiğine kesin gözü ile bakıyor... 

Şimdi istediğiniz kadar söyleyin "İncinme, incinsen de incinme..." diye. Hayata zaten bir-sıfır yenik başlamış; hayata kırık ve incinmiş başlamış zaten... Yaşamı ne kadar olduğu gibi ve olduğu kadar görebilecek ki... Bir gün belki bir yuva kurduğunda, eşinin "Bu tablo neden yamuk duruyor?" sorusu ile dünyası başına yıkılacak, belki bir çocuğu olduğunda "Bu çocuk neden bana tükürüyor?" diye yaşamı kendine zehir edecek... 

İşte böylesi zamanlarda, insanın hiç bir şeyden dolayı değil, sadece insan olduğundan, sadece olduğu gibi olduğundan dolayı değerini hissettiren birilerine ne kadar da aç olduğumuz geliyor aklıma... 

Belki de işe başlayacağımız yer, kendimiz insanı öylece, her hali ile kabullenebilen biri olmak... Etiketlerinden, bize olan faydasından, şöyle veya böyle olduğundan dolayı değil; sadece var olduğundan, var edildiğinden dolayı değerli olduğunu hissetmek... 

Çocuk ve Ses(sizlik)

Bugün etrafınızdakilere bir soracak olsanız, çocukların olduğu bir ortamın gürültülü ve karmakarışık olduğunu işitirsiniz. Birbirleri ile ettikleri kavgalar, oyuncak paylaşamama halleri, problemlerini ağlayarak çözmeye çalışmaları… Çocuklu bir ortam denildiğinde akla ilk gelen kareler bunlar olur.

Bir anne, bir arkadaşı ile iki çift laf edebilmek için çocuklarının okulda olduğu ya da uyuduğu saatleri değerlendirmek zorunda hissediyor. Huzur içinde geçirmek istediği birkaç saati planlarken ilk olarak çocuklarını nereye göndereceği veya çocukları ile kimin ilgileneceği konusuna çözüm bulmaya çalışıyor. Çünkü çocuk deyince, hayatımıza gürültü ve mızıltı katan bir varlık geliyor aklımıza.

Halbuki çocuklar sessizliğin, sakinliğin adeta bir müptelası olarak geliyorlar dünyaya. Yeni doğmuş bir bebek, bazen yanı başındaki birinin ufak bir kahkahasından bile ne kadar da rahatsız oluyor. Bir kalabalığın ya da yüksek sesli bir ortamın içine girdiklerinde tek yaptıkları oradan çıkabilmek için çırpınmak oluyor. Ve oradan uzaklaşması ile birlikte birden bire sakinleşiyor, tebessümünü saçmaya başlıyor etrafa.

Fakat zamanla büyüdükçe, büyürken bizden öğrendikleri ile değişmeye başlıyor. Mesela arkadaşları ya da kardeşi ile birlikte biraz coşup da sesini yükselttiğinde, onun sevinç dolu seslenişini bastıran tiz bir ses yükseliyor odanın kapısından: “Yeter artık, sessiz olun!”. Sessiz olmak için “bağıran” bir ses… Sessiz olmak için sessizliği iyice bozan bir ses… Çocuk o sırada kendisini bastıran sesin karşısında çaresizce sessizleşirken, bir problem çözme tekniği öğreniyor: Sesini yükseltirsen, sözünü geçirebilirsin! İşte bundan sonra bu tekniği kullanmaya başladığı için, o sırada sessizliği sağlamaya çalışan anne çocuğuna, sesini yükseltmenin nasıl işleri yoluna koyduğunu öğretmiş oluyor. Sessizliği değil, sesini yükselterek yanındakini bastırmayı öğretmiş oluyor.

Halbuki, tüm eğitim süreci için geçerli olduğu gibi, sessizlik ve sakinlik de ancak yaşanarak verilebilecek bir eğitimdir. Çocuğa sessiz olmasını söyleme şekli çok sessizce ve sakince olduğu takdirde gerçekten işe yarar. Çocuğun sakinliği, bizden kaynaklanıp çocuktan yansıyan bir hal olmalıdır. Dolayısıyla çocukların sessizlik eğitimi süreci, aslında başlarındaki yetişkinin kendini sessizleştirme ve sakinleştirme süreci ile başlar.

Yanındaki yetişkinin, adeta uyumakta olan bir bebeği uyandırmaktan korkarmışçasına sessiz ve hassas davranışları, çocuk için ilk örnek olur. Kapıları sessizce kapatan, adımlarını sessizce atmaya çalışan, tencerenin kapağını sessizce kapatmaya özen gösteren bir yetişkin, kendisine emanet edilen müstakbel yetişkin ile sessizlik eğitimine başlamış demektir.

Çocuklar, bizim bugün zannettiğimizin aksine, sessizliği öylesine benimsiyorlar ve öylesine sahip çıkıyorlar ki, fıtratlarında saklı olanın aslında böylesine bir sakinlik olduğunu biz yetişkinler de ancak sonradan sonraya anlayabiliyoruz. Yeter ki onlara, fıtratlarına yerleştirilmiş olan bu yönlerini yaşayabilecekleri bir ortam sunabilelim. Yeter ki bu ortamı sunmaya çalışırken ilk yaşayan bizler olabilelim… İşte o zaman çocukların tertemiz yaratılışlarından gelen yönleri ortaya çıkıp filizlendiğinde bize de örnek teşkil edecekler. Hatta sesimiz yükseldiğinde bizi uyaracaklar. Bir yemek sofrasında oturmaktayken sessizlik ve sakinlik içinde yemeğini kaşıklamanın tadına bir varınca, sonraki sefer gene o tadı arayacaklar.

Hatta sonra bir bakacağız, o sessizlik ortamında camın kenarına geçmiş uzun uzun yağmurun sesini dinliyor olacak o minik yürek. Ya da bir minik kuşun ötüşünün farkına varacak büründüğü sakinliğin içinde. Ya da etrafını kuşatan bir sessizliğin içinde, bizim o güne dek duymadığımız sesleri duyacak, bize de duyuracak...

Çocuklarımızı da içine sürüklediğimiz kendi iç karmaşamız ve sonrasında kendi hayatımızı kolaylaştırmak için onları alıştırmaya çalıştığımız gürültülü hayat, içlerindeki saklı “sessizlik sevdası” nın ortaya çıkmasına engel oluyor. Ama bir tattırabilirsek onlara sessizliğin ne olduğunu, sessizlik içinde duydukları ile bize öğretecekleri çok şey olacak… 

Çocuk Para ile Terbiye Edilirse

Çocuklara, parayı sebep göstererek kimi davranışları kazandırma çabaları çoğu zaman istenmedik başka etkileri ortaya çıkartıyor.

Mesela "Çok harcama, paramız biter" ya da "Suyu çok akıtma, çok fatura gelir, paramız biter" gibi ifadeler, parayı ‘her an bitebilecek’ ve ‘bitmemesine uğraşılan’ bir değer gibi sunmuş oluyor çocuğa. Böylece para, sadece bir alışveriş aracı olmasına rağmen, bundan çok daha yüksek bir yer ve değer ediniyor çocuğun dünyasında.

Daha sonra bir gün çocuğunuzla birlikte birisine hediye alırken ya da evinize gelecek misafirler için alışveriş yaparken, çocuk kendi harcayamadığı parayı başkaları için de harcamak istemiyor. Dolayısıyla eve gelen misafir, hediye alınan diğer kişi, yardımda bulunulacak birisi, çocuğun harcayacağı paranın sarf edildiği yer olduğu için tehdit haline gelebiliyor. Hediyeleşme, yardım ve ikram konusunda çocuk tepkiselleşebiliyor.

Böyle tepkiselleşmiş bir çocuk, “cimri” diye etiketleniveriyor. “Paylaşmayı hiç bilmiyor, malı pek kıymetli…” diye haksızca yorumlanıyor.

Bazen böylesi bir durumda çocuğun hiç tepkiselleşmediği de olabiliyor. Eğer çocuk hiç tepkiselleşmiyorsa, bu durumu içinde bir değersizlik hissi olarak büyütüyor olmasına dikkat etmek gerekir sanırım. "Annem parayı bunlar için harcıyor; benim için harcamıyor." düşüncesi ile ruhunun yaralandığı bir yanılgıya düşebilir.

Aslında biz çocuğa parayı doğru kullanma becerisi kazandırmak için, onu hiç kaygılandırmayan bir yol da kullanabiliriz.

Örneğin beraberce bir karar alınarak ayda bir defa oyuncak alma günü belirlenebilir. O gün için bir fiyat sınırlaması da konulabilir. O gün gelmedikçe oyuncak alınmaz ama eğer çocuk isterse o gün yapılacak alışveriş için önceden mağazaya gidilip bakılabilir. Oyuncağa bakılır ama alınmamış olur. Sebebi para ile pulla ilgili değil, sadece oyuncak alma gününün gelmemiş olmasıdır.

Eğer çocuğun istekleri ‘abur cubur’ cinsinden ise, haftada bir defa alışveriş günü belirlenip kendisine "bir tane şey" alması ile ilgili konuşulabilir. İstediği şeyi seçip bir tane alabilir. Daha fazla istediğinde gene para pul meselesine girmeden "Bir tane alıyoruz, hangisini almak istersin?" diye bir tane almak konusunda kararlı tutum sergilenebilir.

Bu arada istediği şeyi almak konusunda da sınır çizilebilir. Örneğin cips, jelli şekerlemeler gibi şeylerin içinde bize zarar verebilecek maddelerin olduğu söylenip, bunların tüketimi azaltılarak alternatif yiyecekler bulunabilir. Mesela kuru yemiş, cevizli sucuk, badem şekeri gibi daha sağlıklı tercihler yapması konusunda rehberlik edilebilir. 

Bir etiketlenmiş çocuk hikayesi

O sabah gene erkenden uyanmıştı. Evde herkes derin bir uykudayken, onun içi içine sığmıyordu. Güneşin pırıltısının perdenin arasından içeri sızıntıları, heyecanla yerinden fırlamasına yetiyordu. “Yaşasın, gün başlıyor!” dercesine üzerindeki battaniyeden sıyrılıp kalktı ve pencereye koştu. Yüzünde uyku mahmurluğundan hiçbir eser olmayışı, sanki saatlerdir uyanık zannettirecek kadar yanıltabiliyordu karşısındaki kişiyi. Ama onun mahmurluk için zamanı yoktu, hayat başlamıştı, hemen katılmalıydı.

Dış kapıyı açtığında yüzüne vuran güneşin sıcaklığıyla esen sabah rüzgârının serinliği birbirine karışarak okşuyordu tenini. Bahçedeki her şeyin de aynı hissettiğini düşündü. Otlar, kenarda yığılmış odunlar, dut ağacının gövdesi, dalları, yaprakları, ortadaki su birikintisi, taşlar… Gözlerini kapattı, rüzgârın ve güneşin hepsine de tıpkı onun yüzündeki gibi dokunuşunu hissetti. Kendini onlardan, onları kendinden hissetti ve önce hangisine koşacağına karar verecek zamanı yokmuşçasına heyecanla aralarına karışmak istedi.

Kesilerek istif edilmeyi bekleyen odunların arasında her zaman gözünün kaldığı, düzgün, ince, uzun bir sopa olurdu ama annesi almasına hiç izin vermezdi. “Kardeşine vurursun, gözüne başına gelir, camı kırarsın…” gibi bir yığın bahane öne sürerdi. Şimdi tam da o sopayı bulma zamanıydı.

Fazla uzun sürmedi. Elinde kendi boyundan daha uzun, neredeyse pütürsüz, ince ama sağlam bir dal vardı. Tam da izlediği filmdeki kılıç ustasının yaptığı kılıcı son kez parmaklarıyla kontrol eden edasıyla sopasını parmaklarıyla yavaşça sıvazlıyordu. İyi bir seçim yaptığına karar verdi. Savaşa hazırdı artık. Kılıcını etrafına savurmaya, düşmanları tek tek devirmeye başlamıştı bile.

Hayalindeki savaşın yenilmez kahramanı olarak mücadelesine devam ederken, ortadaki su birikintisine indirdiği darbe ile etrafa saçılan çamurlu su dikkatini çekti. Bir daha vurdu, nasıl da çamur rengi su damlacıkları savruluyordu etrafa. Daha hızlı vurdu; daha fazla damlacık, daha uzak mesafelere kadar sıçrıyordu. Kahraman savaşçı daha da hızlı bir darbe indirdiğinde, artık damlacıkların kimisi de yukarı doğru fırlıyordu ki, tiz bir ses geldi pencereden: “Hakan! Ne yapıyorsun oğlum sen sabahın köründe dışarıda? Ne o üstün başın öyle? Nasıl becerdin böyle çamura bulanmayı oğlum? Bu soğukta bir de pijamayla çıkmışsın dışarı. Hastalanıp başıma iş açacaksın! Gir çabuk içeri! Kapının önünde bekle beni, batırma ortalığı da!”

Annesinin bu ses tonuna alışmıştı. Ne zaman bir şeylerle uğraşmaya dalsa, annesi bu sesiyle girerdi hayalleri ile Hakan’ın arasına. Bir yandan annesi üzerini değiştirirken bir yandan söylenmeye devam ediyordu: “Ne işin var erkenden kalkıyorsun ki? Hadi kalktın, bari otur da dersine çalış, kitap oku!”

Annesinin serzenişleri Hakan’ın algılarını aşıyordu. Neden kitap okuması gerekiyordu ki? Okumasının hızlanması içinmiş. Peki hızlı okumak yerine hızlı koşsa olmaz mıydı? Ya da ağaca daha hızlı tırmansaydı mesela? Ders çalışması gerektiğini annesi hatırlatıp duruyordu. O da annesi üzülmesin diye çalışmaya çabalıyordu aslında. Ama ders kitabından yazılı olanlar, öğretmenin anlattıkları… Bir türlü aralarında bir ilişki kuramıyor, sonunda kendisini defteri ve kitabının başında, kalemine akrobatik hareketler yaptırırken buluyordu.

Söylene söylene Hakan’ı üzerindeki çamurlu kıyafetlerinden arındırdı, formasını giydirerek okula hazır hale getirdi annesi. Kahvaltısını yaptıktan sonra montunu giyip çantasını sırtına atınca, her zaman yaptığı şeyi yaptı. Annesini sımsıkı kucaklayıp onun sıcaklığını en içinde duymaya çalışırcasına içine soludu. Ve okul yoluna düştü.

Hakan öğretmeninden memnundu. Çünkü yan sınıfın öğretmeni gibi cetvelin yan tarafını avucunun içine vurmuyordu ödev yapmadığı zamanlarda. Ama gene de öğretmeninden korkuyor, çekiniyordu. Bir şeyi bilemedikleri, anlayamadıkları zaman sinirleniyordu çünkü. Yüzü değişiyordu, başka birisi oluyordu sanki. Anlayamamalarına anlam veremiyor, tekrar tekrar aynı şeyleri anlatıp duruyordu. Sonra tekrar aynı soruyu soruyordu. İşte o zaman neyse ki sınıftan birkaç kişi doğru cevabı veriyor ve diğerlerini kurtarmış oluyordu. Hakan da işte tam o zaman rahat bir nefes alabiliyordu.

O gün ilk dersleri matematikti. Birkaç gündür bölme işlemini işliyorlardı. Artık bu işlemle ilgili alıştırma yapma zamanı gelmişti. Ve ilk soru geldi: “12 bölü 3 kaç eder?” Hakan derste duyduklarından yola çıkarak bölme işlemini “bölüştürme”ye benzetmişti. Tam 12’yi 3 kişiye bölüştürmeye çalışıyordu ki, öğretmeni seslendi: “Hakan, sen söyle bakalım.” Hakan heyecanlansa da zihninde canlanan bölüştürmeden güven alıyordu, bulabilecekti cevabı. “Öğretmenin, bölüştüreceğim di mi?” diye sordu güvenle. Anladığının işareti idi bu, korkmuyordu bu yüzden. Ama sorusunun üzerine sınıfta bir kahkaha koptu. Öğretmeni sinirlenmeye başlamıştı. Önce sınıfı susturdu, sonra Hakan’a yöneldi:  “Bölme oğlum bölme! 12’yi 3’e böleceksin!”

Demek ki bölüştürme değildi. Acaba paylaştırma mı demeliydi? Ama bunu da sorarsa daha da sinirlendirebilirdi. Kafası karışmaya başladı. O sırada öğretmeni değişen yüz ifadesiyle yardım etmeye çalıştı: “Çarpmanın tersini yapacaksın Hakan.” Nasıl tersten çarpılırdı ki? Acaba çarpışma gibi bir şeyin tersini mi kastediyordu. Kafası allak bullak olmuş, sınıftan kıkırtı sesleriyle iyice kaygılanmıştı. “Tamam, o zaman 6’yı 2’ye böl” dedi öğretmeni. Ama artık neyi düşüneceğini şaşırmıştı. Cevap veremiyordu. Öğretmeni daha da sinirli bir sesle, “Oğlum o zaman 4’ü 2’ye böl!” Verecek bir cevabı yoktu Hakan’ın. Öğretmeni “Otur!” diye bağırdı. “Boşuna mı boğaz patlatıyorum ben burada?” diye başlayan sözleriyle sınıfı sus pus etmişti.

Hakan ise yaşadığı mahcubiyeti taşımakta zorlanırken, ruhunu bu baskıdan kurtarabilecek bir şeylere sığınma ihtiyacı içine girmişti. Tahtanın üzerinde asılı duran İstiklal Marşı panosunun üzerindeki cam kaplamada yansıyan manzara bir an dikkatini çekti. Dışarıdaki bulutlar aynen burada da görünüyordu. Sağa ve sola kıpırdadıkça camda yansıyan manzara değişiyordu. Yoksa dışarıdaki her şeyin bir yansıma görüntüsü de bu camda mıydı? Olabilir miydi her şeyin bu küçücük panodan görülmesi? Hiç böyle bir şeyle karşılaşmamıştı. İçini bir merak bir heyecan kaplamış, o panoyu eline almamak için kendini zor tutar hale gelmişti.

Hakan yansımaların nereye kadar olduğunu yoklamaya çabalarken, öğretmeninin sesiyle irkildi: “Hakan, hemen müdürün odasına! Ben burada ne diyorum, sen orada ne yapıyorsun!”

O gün anne ve babası da okula çağırıldı. Müdür odasında rehberlik uzmanıyla birlikte kaldılar saatlerce. Hakkındaki konuşmaları takip edemiyor, anlam veremiyordu. Derse dikkatini veremediğinden, anlatılanları anlamadığından bahsediliyordu. Annesi bir yandan ağlıyor, babası ise annesini teselli etmeye çalışıyordu: “Tedavisi var nasıl olsa hanım, ne yapalım…”

O günden sonra Hakan’ın anlam vermekte zorlandığı bir hava bürümüştü anne ve babasını. Ona bazen sinirlenen, bazen de acınacak biriymiş gibi bakan gözlerde tek bir şeyi yoklayıp duruyordu: Sevilmek istiyordu, olduğu gibi, öylece, beklentisizce…

Gittikleri doktor, Hakan’ı şöyle uzaktan bir süzüp, sonra anne-babasının şikayetlerini ve onların ağzından öğretmeninin şikayetlerini dinlemeye ve not almaya başlamıştı. Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğundan bahsediliyordu.

Halbuki Hakan, öğretmeninin anlattıklarını anlayabiliyordu. Lakin öğretmeni onun anlayabildiğini anlayamamıştı. Çünkü öğretmeninin öğrenme kalıplarının dışında düşünüyor, öğretmeninden farklı öğreniyordu. Mesela bölme işlemini bölüştürme ve paylaştırma olarak kendinde kodlayarak doğru bir şey yapmış, ama öğretmeni onun “farklı öğrenen” bir çocuk olduğunu fark edememişti. Öğretmenin öğrettiği gibi öğrenmeyen çocuk, öğrenemeyen çocuktu. Hakan da bundan nasibini alarak “dikkati dağınık” diye etiketlenmişti.

Hareketliydi, hayatın en sıradan karelerinde bile onun hayat coşkusunu tetikleyecek harikalıkları keşfedebiliyordu. Bazen bir sineğin, bir kelebeğin peşine takılıyor, bazen bir kuşun kanadına hayalen oturup oradan yeryüzünü seyrediyor, bazen bulutların ötesine yolculuklara çıkıyor, bazen de kendisini yıldızlardan geri dünyaya getirmekte zorlanıyordu. Hayal dünyası yaşadığı hayatın sınırlarını çok aşıyordu. Hakan da yaşadığı hayattan taşıyordu böylece. Bir yerlere sığamayan, bir yerde durmasına izin vermeyen coşkusu da bundandı. Bu haline hiparaktivite denilmiş, durdurulması gereken bir enerjiyle karşı karşıyaymışçasına tedbirler alınması gerektiği konuşulur olmuştu.

Hakan’ın iyiliği (!) için tedbirler alınmıştı. Onu sakinleştirecek, öğretmenini daha iyi dinlemesini sağlayacak, daha akıllı uslu bir çocuk olmasını kolaylaştıracak ilaçlarla tedavi süreci başlatılmıştı.

Kimsenin haberi yoktu, nasıl büyük bir yaşam coşkusunun köreltiliyor olduğundan... Kimse farkında değildi, hayat dolu bakışların yerini boş bakışlara terk ediyor olduğunun… Hakan’ın yaşam enerjisinin diri diri toprak altına gömülüyor olduğunun vebalini üstlenmeye hazır kimse yoktu çünkü…

---

Moral Dünyası Dergisi

Mola'ya gönderilmiş bir çocuk olsaydım

“Mola”ya gönderilmiş ve yaptığım hatayı düşünmekle görevlendirilmiş bir çocuk olsaydım…

Bir kere asla o mola sırasında yaptığım hatanın ne olduğunu düşünemezdim. Arkadaşlarımın karşısında o pozisyonda kalmanın verdiği ezikliği yaşardım. Acaba hakkımda neler düşünüyorlar diye tedirginlik duyardım. Yapayalnız hissederdim. Aklım, düştüğüm vaziyette olurdu; yaptığım hataya odaklanamazdım bile.

Maruz kaldığım tutum karşısında o kadar mahcup olurdum ki, böylesi bir tutumun muhatabı olmaktan kurtulmak ve bir daha da karşılaşmamak için “Acaba öğretmenim neyi düşünmemi istiyor? Neyi düşündüğümü söylememi istiyor?” diye geçirirdim aklımdan.

Böylesi bir muamele beni yaptığım hatanın ne olduğunu düşünmekten uzaklaştırır, öğretmenimin bu saldırısına bir daha uğramamak için almam gereken tedbirlere yönlendirirdi. 

Bir de bu muamelenin bıraktığı izleri silmeye çabalardım. Mesela arkadaşlarımın arasına dönerken gülümserdim. Hiç bir şey olmamış gibi, hiç incinmemişim gibi davranmaya çabalardım. “Kimsenin benim için üzülmesine gerek yok, ben gayet iyiyim” mesajını vermeye çalışırdım. Öğretmenime karşı da tebessüm ederdim. Bana verdiği bu cezadan dolayı mahcup olmaması için neredeyse ona teşekkür edecek ve “İyi ki bana bu cezayı verdiniz, benim için çok iyi oldu, düşünürken çok şey öğrendim” diyecek kadar içimde yaşadıklarımdan uzaklaşırdım. 

Yerime oturduğumda hiç bir şey olmamış gibi hayatın devam ediyor olduğuna inanmak için hemen yanımda oturan arkadaşıma normal bir ses tonu ile bir soru sorar, bıraktığım yerden devam edebilme çırpınışları sergilerdim.

Ve bir daha öğretmenimin beni molaya göndermemesi için pür dikkat bir öğrenci olurdum. Benden ne istediğini anlamak için sürekli alıcılarım açık olurdu. Bütün beklentilerine mükemmel cevap vermeye çalışırdım ki, bir daha o hali yaşamayayım. Bir beklentisine cevap verememe ihtimali, benim için tehdit oluştururdu artık.

Sanırım öğretmenim, verdiği “mola”nın ne kadar da işe yaradığını düşünürdü. “Hata”mı anladığımı zannederdi. Benden ne olmamı istiyorsa o olurdum çünkü. “Aferim” derdi bana. Ama ben ne olurdum? Yaptığı hatanın ne olduğunu bile anlayamamış, fakat öğretmeninin ne yapmasını istediğini iyice anlamak zorunda kalmış biri; “ben”den başka her şey yani.

Eğer molaya gönderilmiş bir arkadaşım olsaydı ne yapardım? O arkadaşımın mola sırasında kendisini mahcup hissetmemesi için ne yapabilirim, sürekli bunu düşünürdüm. Sonra moladan dönerken de hemen ona gülücükler saçar ve “Sen hala benim aynı çok sevdiğim arkadaşımsın” anlamını taşıyacak her şeyi yapardım.

Benim ya da bir arkadaşımın maruz bırakılacağı böylesi bir muamele, beni sürekli bir tedirginliğe iter, sürekli bu tehdidi savuran kişiye karşı kendimi sevdirme, beğendirme gayretine iterdi. Her adımımı “Acaba bana mola verir mi?” diye gözden geçirdikten sonra atacak kadar tedirginlik duyardım. 

Kısacası, güven içinde solukladığım bir anın hayalini bile kuramazdım… Ama galiba herkes beni çok mutlu ve güven içinde zannederdi… 

Not: Bu yazı www.kadincakararinca.com sitesinde yayınlanmıştır. 

Çocuğun iyiliği için "Evlatkoliklik"

Biz ebeveynler bazen çocuklarımıza karşı o kadar hassaslaşıyoruz ki, onların dünyalarına o kadar fazlaca girmiş oluyoruz ki, onların hissedeceği bir şeyi biz önceden hissedip tedbirini alıyoruz. Böylece çocuk süreci hissedemeden geçirmiş oluyor ve yanındaki yetişkinin ne yapmaya çalıştığını anlayamıyor bile. 

Mesela, şu kadar saattir yemek yememiş olan yavrusunun mutlaka acıkmış olacağına karar veren anne, hemen yavrusunun bu ihtiyacını gidermek için koşturmaya başlıyor peşinden. İhtiyacı hisseden anne olduğu için, çocuğun bu ihtiyacını hissetmesine fırsat verilmediği için, yemek karşısında beklenen iştahı sergileyemiyor çocuk. 

Ya da o kadar koruyucu kollayıcı oluyor ki anne baba, aman evladı üşümesin, aman  soğuk almasın diye öyle bir giydirerek, koruyarak dışarı çıkartıyor ki; çocuk, tenine ufacık bir serinlik değmediği için bu giydirme faslına bir türlü anlam veremiyor. Harala gürele kat kat giyinme faaliyeti, o kadar...

Başka bir örnek de okul hayatı ve ödevler meselesi. Anne baba kendisi okul hayatını o kadar iyi biliyordur ki, daha birinci sınıftan sıkı tutmazsa "çocuklarının iyiliği için" hedefledikleri üniversiteyi tutturması için ne kadar çalışması gerektiğinin farkındadırlar. Ya da kendisi okuma şansı bulamamıştır, çocuğunun okumadığı taktirde neleri kaybedeceğini çok iyi bildiği için sürekli bu dramı yaşamaması için onu sıkıştırır. Halbuki çocuk hiç bir şey anlamaz neden bu kadar ders çalışması gerektiğinden. Derslerine merak ile sarılma şansını hiç yakalayamaz çünkü anne babası ondan önce hissedip tedbiri almışlardır bile.   

Adem Güneş Hoca'nın "evlatkoliklik" diye tabir ettiği hal ile bağdaştırıyorum bunu. Öyle bir şey ki, mesela yavrunuz yürümeye başlamış, ama siz yürümenin topuklarda nasıl nasırlanma yaptığını bildiğiniz için çocuğunuzu bundan korumaya çalışıyorsunuz. Bu yüzden yavrunuz için altından bir tekerlekli sandalye alıyorsunuz, üzerinde rengarenk oyuncaklar, müzikli düğmeler...vs de var. Her gideceği yeri size söylüyor, siz de güle oynaya götürüyorsunuz. 

Bu çocuk bir gün tekerlekli sandalyesinden kalkıp da arkadaşları gibi koşmak, kırlarda yürümek, ayağı ile topa vurmak istediğinde bacaklarının o sandalyeden dolayı ne kadar zayıf kaldığını hissedince, hatta belki ilk gayretleri sırasında yere yuvarlanınca ne der sizce? Anne babası istediği kadar "Biz sana altından sandalyeler almadık mı, biz seni her istediğin yere götürmedik mi? " diye hak iddia etsin, o çocuk yürüme kabiliyetinin vaktiyle gelişmesine izin verilmediği için anne babasının beklediği vefayı gösteremeyebilir.

Ne kadar iyi niyetlerle çıkılan yollar, ne kadar yıpratıcı sonuçlar ortaya çıkartıyor. Çocukların hayatı yaşamalarına izin vermek lazım. Kendi korkularımızı onlara yansıtarak aldığımız tedbirler, kişiliklerinin sağlam bir zemine oturmasını engellemiş oluyor biz farkında bile olmadan. Sonra da baş kaldırılar başlıyor tabi. Engellendiği, izin verilmediği ölçüde isyan ediyor çocuk bir gün... Sonra da adı "asi evlat" konuluyor...   

Bir yemek meselesinden buralara geldim :) 

İnşallah evlatlarımızın, torunlarımızın hayır dualar ile anacağı anne babalar oluruz. 

Not: Bu yazıyı, Anadolu Pedagojisi'ni takip eden arkadaşlarımızın olduğun bir email grubuna yazmıştım. Oradan alıntı ile www.kadincakararinca.com internet sitesinde yayınlanmıştı... 

"Hayır" diyemeyen çocuk

Bu sabah haberlerde, uyuşturucu madde bağımlılığı ile ilgili bir haber dinliyordum. Madde bağımlılığının azaltılması için alınabilecek tedbirlerden bahsediliyordu. O sırada bir istatistik verildi: Madde bağımlısı çocukların ortak bir özelliği, hayır diyemiyor olmalarıymış.

Aklımda bir yığın kare canlandı.

"Hayır deme bana!" diye tizleşmiş sesi ile bağıran bir anne... Neden hayır demeyecek? Çocuğu onun istediği gibi giyinmedi diye, onun istediği yemeklerden, onun istediği kadar yemedi diye, onun istediği sırada evden çıkmadı diye...

Çocuğun "hayır" demelerinde maruz kaldığı muamele, vaz geçiriyor "hayır" demekten.

"Hayır dersem ne olur?" kaygısı ile, içinden geçenleri olduğu gibi getiremeyen, içinden gelen kişi olamayan çocuklar yetişiyor.

Bugün bizim yanımızda "hayır" demeyi güven içinde tecrübe edemeyen çocuk, yarın ona kimden geleceğini bilmediğimiz tekliflerin karşısında da "hayır" diyemeyen kişi olabiliyor.

Keşke çocukların bize rahatça "hayır" diyebiliyor olmasının keyfini süren anne babalar, öğretmenler olabilsek... O zaman çocukla uyum içinde yaşamayı da öğrenebileceğiz.